DOSSIER
Aquarama 86 – december 2019
Over spuiwater als kunstmest
Er zijn steeds meer chemische luchtwassers, en die spuien allen samen steeds meer water. Nu bevat dat water ammoniumsulfaat, dat potentieel heeft als kunstmestvervanger. Project UNIR wil dat valoriseren.
Er zijn veel chemische luchtwassers in ons land en er zijn er steeds meer. Christophe Boogaerts, projectmanager bij Vlaco vzw: “Om ammoniakemissies te beperken, gebruiken veel boeren in Vlaanderen zulke luchtwassers. Die bevinden zich in hun stallen. Ook velen die mest drogen of digestaat van een biogasinstallatie gebruiken er.”
Nu wast een chemische (zure) luchtwasser ammoniakhoudende lucht met water dat is aangezuurd met zwavelzuur. Daarbij ontstaat een chemische reactie met twee restproducten: water, maar ook ammoniumsulfaat, dus (NH4)2SO4. “Spuiwater bevat ruim 290 gram ammoniumsulfaat per kilo”, stelt Christophe Boogaerts.
De hoeveelheden spuiwater met ammoniumsulfaat nemen jaarlijks toe, onder meer door alsmaar strengere emissienormen.
UNIR
Ammoniumsulfaat, niet afkomstig van spuiwater, is vandaag commercieel verkrijgbaar, meestal in korrelvorm. Daarop wil project UNIR inspelen. Het begon in december 2018 en eindigt in december 2020. Het wil zorgen voor een doorbraak van spuiwater uit de luchtwassers als kunstmest. Projectpartners zijn Agropolis (Boterakker vzw), André Schelfhout (als maïsteler), Biogas Bree, Bodemkundige Dienst België, Vlaco vzw, Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking vzw, Broekx Landbouw- en grondwerken, en Boerenbond.
Naar Nederland
UNIR werkte tot vandaag met spuiwater van Biogas Bree. Dat vangt dat water op in een vooropvangtank. Daarin zondert zich bezinksel af. Die tank doet dus tegelijk dienst als voorbezinktank. Het zo opgezuiverde water wordt af en toe overgepompt naar een grote silo. Daarin komt jaarlijks circa 1 000 kuub spuiwater terecht, geeft Christophe Boogaerts aan.
De projectpartners schatten dat de gebruikelijke dosering bij toepassing als kunstmest schommelt rond de één kuub per hectare. Vreemd genoeg gaat veel van dat spuiwater in tankwagens naar landbouwers uit Nederland. Christophe Boogaerts betreurt dat. “Spuiwater-ammoniumsulfaat heeft een stikstof-zwavelverhouding van doorgaans één op drie. Daarmee is dat heel geschikt voor bijvoorbeeld gewassen met een relatief hoge zwavelbehoefte zoals koolgewassen, uien, selder, prei, granen, gras en snijmaïs.” Hij wijst er ook op dat het vreemd is dat dat stikstofrijke ammoniumsulfaat zo weinig wordt benut terwijl Vlaanderen jaarlijks meer dan 40 miljoen kilogram minerale stikstof importeert. “Lokaal ammoniumsulfaat is dus een goed alternatief voor de import van buitenlands geproduceerde meststoffen met vaak hoge ecologische voetafdruk.”
“Lokaal ammoniumsulfaat is een goed alternatief voor de import van buitenlands geproduceerde meststoffen met vaak hoge ecologische voetafdruk.”
Maïs en gras
Volgens de projectpartners weten nog te weinig boeren hoe nuttig het spuiwater kan zijn en is er bij hen ook onvoldoende kennis hoe ze het correct moeten toepassen. Als daarover meer kennis ontstaat, is deze meststof aan positieve prijzen in ons land aan de man te brengen.
“Om zijn werking als kunstmest optimaal te benutten”, laat de projectmanager weten, “is het aangeraden om het product heel gericht ter beschikking te stellen van de plant: als een bemesting bij aanvang van de groei of als bijbemesting.”
In het UNIR-project gebeurde dat als volgt. Het spuiwater van Biogas Bree pasten de projectpartners toe als bijmesting bij maïs en gras. “Om die zo precies mogelijk toe te dienen, met minimale ammoniakvervluchtiging en verbrandingsrisico, voorzag loonwerker Broekx een sproeier van sleepslangetjes, zodat hij het spuiwater aan de plantbasis kan toedienen. Ook bemestte een loonwerker enkele proefpercelen met een alternatief dat succes heeft in Nederland: de spaakwielbemester. Er zijn nog andere methoden die in Vlaanderen of Nederland in het verleden zijn gebruikt om het spuiwater toe te dienen, al dan niet samen met drijfmest, en beter blijken dan volleveldbespuiting. Zoals sleepvoetbemesters en een slangenpomp gemonteerd op bijvoorbeeld een rijenfrees of zodenbemester.”
Mengen
In de toekomst overwegen de projectpartners het spuiwater van niet alleen Biogas Bree te gebruiken, maar ook van onder meer varkensstallen. “Als we dat doen, zullen we kijken naar de meerwaarde van het centraliseren. Dat zou een homogener eindproduct met zich meebrengen. Ook mengen met bijvoorbeeld een commerciële, vloeibare stikstofmeststof zoals Urean is een optie.”
Het agrarische bedrijventerrein van Agropolis overweegt intussen eveneens een silo te plaatsen, “met als doel dat spuiwater van varkenshouders op te slaan. Mogelijk zou daar ook een filter geïnstalleerd worden, om dat wat op te zuiveren, als alternatief voor bezinking. Agropolis is een van de hoofdpartners van UNIR en wil de opslag, centralisatie en homogenisering van spuiwater van chemische luchtwassers aanbieden als dienst aan varkenshouders. Maar voordat het de silo plaatst, moet Agropolis wel nog een finale afweging doen van het potentiële aanbod van lokale varkenshouders en de potentiële vraag naar ammoniumsulfaat.”
Toekomst
Is het ook financieel rendabel? Christophe Boogaerts: “De financiële analyse moet nog gevoerd worden. Veel hangt ervan af of het project op korte termijn kan bijdragen tot een bekendheid van en vraag naar kwaliteitsvol spuiwater-ammoniumsulfaat onder landbouwers. Dan kan de afzetprijs ervoor omhoog. Aan de huidige, theoretische prijs van tien euro per kuub is het per kilogram stikstof toch al snel vier à vijf keer goedkoper dan geïmporteerde, vaste ammoniumsulfaat.”
“De kans bestaat”, besluit hij, “dat daarnaast in de toekomst spuiwater bij de producenten zal worden opgehaald en dat dit naar een productiesite zal gebracht worden. Daar zou het dan naar een vaste vorm worden getransformeerd door het te mengen met digestaat en het vervolgens voort in te drogen. In vaste vorm zou het nog gebruiksvriendelijker zijn. Akkerbouwers, bijvoorbeeld, zouden het dan met een eigen kunstmeststrooier zelf kunnen verspreiden.” En zo wordt opnieuw een interessante reststroom gevaloriseerd.
Door Koen Vandepopuliere
Foto’s Vlaco