SECTORNIEUWS 10/04/2020

Hoe groen is uw blad?

Omdat we als uitgever van printmagazines soms vragen krijgen over de verpakking van onze tijdschriften of de oorsprong van ons papier willen we in dit artikel even verduidelijken hoe ‘groen’ we wel zijn. Lezers maken zich terecht zorgen over het milieu. Maar tijdens het lezen van uw vakblad Aquarama hoeft u zich daar geen zorgen over te maken. Uw blad werd gedrukt en verpakt met de grootste zorg voor het milieu.

Van waar komt ons papier?

Papier krijgt ten onrechte vaak de perceptie tegen. In landen zoals bijvoorbeeld Portugal worden bomen gekweekt om verwerkt te worden in de papierindustrie. Men start vanaf jonge plantjes, Eucaluptis Globulus, die later bomen zullen worden. De blaadjes van elk plantje worden in een V geknipt zodat elke waterdruppel gemakkelijk van het ene naar het andere blaadje overvloeien. De jonge planten worden verkocht aan boeren die ze gedurende tien jaar gaan telen. Vergelijkbaar met hoe de boeren van bij ons graan telen. Na tien jaar worden de bomen gerooid en zal er aan dezelfde wortel opnieuw een boompje groeien. De gerooide bomen worden versplinterd zodat de vezels vrijkomen om er cellulose van te maken. De kern van de bomen dient als bestanddeel voor Vicks-producten. De cellulose vormt de basis van het papier en daarmee maakt men in de papierfabriek het papier waarop uw magazine gedrukt is. Die fabriek waar ons papier wordt gemaakt bevindt zich in België (Burgo Ardennes in Saint-Mard nabij Virton). Een bewuste keuze om onze ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden.

Oorsprong van de verpakking van uw magazine

Er bestaan verschillende vormen van folie. Namelijk LDPE-, biobased en PLA-folie. LDPE-folie (low density polyetheen) is gemaakt uit olie en kan perfect gerecycleerd worden. Het is een veelgebruikte verpakkingsvorm. PLA-folie is een folie gemaakt van maïs. Dat is een wel een hernieuwbare grondstof maar krijgt veel kritiek. Het betreft genetisch gemanipuleerde maïs. Bovendien is maïs een voedingsproduct en het gebruik voor andere doeleinden dan voedsel jaagt de prijzen de hoogte in. Ook milieuorganisaties willen niet dat er voedsel gebruikt wordt voor het aanmaken van folie. Bovendien staat de enige fabriek in de VS. FCO Media koos voor biobased folie. Het belangrijkste milieuvriendelijke voordeel is dat biobased folie is gemaakt van hernieuwbare grondstoffen en niet van aardolie waaruit de traditionele plastic folies worden gemaakt. Hernieuwbare grondstoffen zijn herbruikbaar en het gebruik van fossiele brandstoffen wordt daardoor tot een minimum herleid. Het materiaal is perfect biologisch afbreekbaar of volledig te recycleren binnen het reguliere inzamelsysteem. De folie is herkenbaar aan het groene recyclagelogo.

Filip Cossement

Verantwoordelijk uitgever FCO Media

Papier en zijn impact op het milieu

In een tijd waarin iedereen de concrete gevolgen van de opwarming van de aarde op ons dagelijkse leven begint te beseffen, gaan veel vragen op over de milieu-impact van de producten die we in ons dagelijkse leven gebruiken. Het recente verbod op plastic voor eenmalig gebruik is hier een goed voorbeeld van. Maar hoe zit het met papier? Wat is de impact van het in ons leven alomtegenwoordige papier op het milieu?

Er zijn drie grote soorten impact van papier op het milieu:

  1. de impact van het gebruik van de basisgrondstof hout, afkomstig uit het bos,
  2. de impact van papierproductie,
  3. de impact van het inzamelen en recyclen van oud papier.

1. Papier en bos

Waar wordt papier van gemaakt?

Het is niet altijd bekend, maar papier wordt gemaakt van cellulosevezels. En cellulose is afkomstig uit hout waardoor papier een hernieuwbaar product is.

  • Het hout dat wordt gebruikt om papierpulp van te maken, kan afkomstig zijn van bosafval (takken, boomtoppen) of van kleinere bomen die worden verwijderd om meer ruimte te maken voor de uitgroei van de beste exemplaren (dit proces wordt ‘uitdunning’ genoemd). Het kwaliteitshout (stam) is bedoeld om te worden verzaagd en verwerkt tot meubels, dakgebinten, kozijnen of trappen.
  • Zagerijafval is ook een bron van vezels voor het maken van papier.
  • Ten slotte is de industrie in sommige zuidelijke landen overgegaan tot de aanleg van grootschalige plantages van dennen of eucalyptus. Hoewel die activiteit soms wordt bekritiseerd en afgedaan als monocultuur (aanplantingen met slechts één soort), spelen die plantages een positieve rol bij de bestrijding van bodemerosie.

Ervaring: scheur een stuk papier in stukken en bekijk de kleine vezels die aan de scheurrand verschijnen. Dat zijn cellulosevezels.

Nee, papier vernietigt het bos niet

De groei en uitbreiding van bossen is een wereldwijde uitdaging. Ook al worden bossen op bepaalde continenten duurzaam beheerd, toch moeten we erkennen dat de ontbossing blijft stijgen in bepaalde delen van de wereld, zoals in het Amazonewoud of in Indonesië. Maar de oorzaken van die ontbossing zijn meervoudig, zoals blijkt uit de rapporten van het FAO (United Nations Food Agriculture Organization) en het WWF (2015 – Living Forest Report):

  • Het verwijderen van oerbossen om plaats te maken voor intensieve landbouw en veeteelt (vleesproductie, palmolie, enz.)
  • Ondoordachte exploitatie van de ondergrond (mineralen, edelstenen, enz.)
  • Niet-duurzame en illegale houtkap
  • Infrastructuurprojecten (dammen, enz.)
  • Toename van het aantal bosbranden
  • Papier is niet opgenomen in die lijst met oorzaken van ontbossing.

Bescherming van het bos

Om te zorgen dat bossen duurzaam worden beheerd, zijn er twee certificeringssystemen opgezet: PEFC en FSC. In 2015 werden meer dan 2,1 miljard hectaren, of 52% van de bossen in de wereld, onderworpen aan gecontroleerd beheer (FAO 2015) en dat cijfer neemt gestaag toe.

FSC en PEFC zijn twee certificatiesystemen die zorgen voor duurzaam bosbeheer. FSC staat voor ‘Forest Stewarship Council’. PEFC staat voor ‘Program for the Endorsement of Forest Certification Scheme’.’ Beide systemen worden als gelijkwaardig beschouwd.

Die twee certificeringssystemen garanderen ook de juiste balans tussen de drie functies van het bos, namelijk: de economische functie (houtproductie), de ecologische functie (biodiversiteit, fauna en flora, CO2-absorptie, enz.) en de sociale functie (plaats van ontspanning en recreatie).

Een beetje wetenschap: bossen en klimaatverandering

Door het mechanisme van fotosynthese absorberen bomen CO2 uit de atmosfeer, geven zuurstof af en gebruiken koolstofmoleculen om nieuw hout aan te maken. In een goed beheerd bos is de hoeveelheid opgenomen CO2 groter dan die, die vrijkomt door de ademhaling van de boom en de ontbinding van dood hout. Die CO2-opslag wordt een ‘koolstofput’ genoemd en is essentieel in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Maar voor dat doel moeten bossen duurzaam worden beheerd, goed worden onderhouden en systematisch worden heraangeplant.

Kortom, en op voorwaarde dat bossen duurzaam worden beheerd, wordt papier gemaakt van een hernieuwbare, natuurlijke hulpbron en kan het worden beschouwd als een pionier van de bio-economie.

Neem een ecologisch verantwoorde houding aan. Controleer bij aankoop van papier (keukenrollen, toiletpapier, tissues, blokvellen, tijdschriften, ...) of de FSC- en/of PEFC-logo’s op de verpakking staan. Zo ja, dan kun je die milieuvriendelijke producten kopen: ze vernietigen het bos niet.

Wist je dat de Europese bossen, onder het beheer van elke lidstaat, tussen 2005 en 2015 met 44.000 vierkante kilometer zijn gegroeid – een oppervlakte groter dan Zwitserland, of het equivalent van elke dag meer dan 1.500 voetbalvelden (FAO 2015).

2. Industriële productie van papier

Om papier te produceren heb je cellulose uit hout nodig, maar ook water en energie.

  • Waterbehoefte: het water is bedoeld om de cellulosevezels te transporteren en het vel papier te vormen. Dat water wordt gebruikt als vezeldrager, en wordt daarna verzameld en gereinigd in grote waterzuiveringsinstallaties, voordat het terugkeert naar zijn natuurlijke omgeving. Ongeveer 10 tot 15% van het water komt in het afgewerkte papier terecht en verdampt wanneer het papier wordt gedroogd. In 30 jaar tijd heeft de papierindustrie het waterverbruik om één ton papier te produceren met meer dan 50% verminderd, dankzij de optimalisatie van watercircuits en interne recyclage.
  • Energiebehoeften: de papierindustrie wordt beschouwd als een zware en energie-intensieve industrie. Net als andere industrieën (ijzer en staal, cement, enz.), hebben de fabrieken veel elektriciteit nodig voor de productie, maar ook stoom om het papier te drogen. Maar de energie die door bedrijven wordt gebruikt is grotendeels duurzaam en heeft een lage CO2-uitstoot: meer dan de helft van de gebruikte energie is afkomstig van hernieuwbare bronnen (niet-recycleerbaar houtafval en bijproducten van de pulpproductie). Zich bewust van hun verantwoordelijkheid, hebben bedrijven natuurlijk massaal geïnvesteerd om hun energieverbruik en hun CO2-uitstoot te verminderen. In twintig jaar tijd heeft de sector zijn CO2-uitstoot per geproduceerde ton met 40% verminderd.

3. Recyclage en gerecycleerd papier.

  • België is goed in het recycleren van oud papier. Papier is altijd een voorloper geweest op het gebied van recyclage. De inzamelings- en recyclagekanalen voor oud papier hebben hun nut al bewezen: nadat de apart opgehaalde hoeveelheden papier en karton door de recuperatiebedrijven zijn ingezameld, wordt het papier van het karton gescheiden en verkocht aan papierfabrieken, die dat materiaal weer recyclen tot nieuw papier.
  • En in Europa? Europa is wereldleider in papierrecyclage: 72% van ons papier wordt nu gerecycleerd. Wat betekent dat steeds meer gerecycleerde vezels door de Europese papierproducenten als grondstof worden gebruikt. En België zit in de kopgroep voor wat betreft inzameling, sortering en recyclage. FOST+, de organisatie die verantwoordelijk is voor het recycleren van verpakkingsafval, herinnert ons daar regelmatig aan. In 1992 vormde oud papier 35% van de door de Europese papierindustrie gebruikte basisgrondstof. Nieuwe cellulosevezels waren goed voor 51% van deze grondstof. In 2014 was 46% van de grondstoffen afkomstig van gerecycleerde vezels en 39% van nieuwe vezels (CEPI 2014). Die groei in het gebruik van gerecycleerde vezels is de laatste jaren echter vertraagd, omdat de inzameling van oud papier haar maximum benadert. Recycleren is eenvoudig. Dompel wat krantenpapier onder in water en laat het een half uurtje weken onder regelmatig roeren. De vezels zullen geleidelijk aan loskomen. Recyclage is gebaseerd op dit principe: we recupereren de oude cellulosevezels en maken er nieuw, gerecycleerd papier van.
  • Een grote verscheidenheid aan gerecycleerd papier, maar recyclage is wel niet oneindig. Sommige papiersoorten, zoals krantenpapier of verpakkingspapier, bevatten tot 100% gerecycleerde vezels. Grafisch papier daarentegen bevat over het algemeen minder gerecycleerde vezels, maar is bij het recycleren een waardevolle bron van nieuwe vezels. In feite worden de cellulosevezels beschadigd tijdens opeenvolgende recycleerprocessen. Het is daarom noodzakelijk om voortdurend nieuwe cellulosevezels in de papierproductiecyclus te introduceren. Pas op voor de valstrik: geloven dat je alleen gerecycled papier kunt gebruiken, is een mythe. De vezels worden tijdens opeenvolgende recyclagecycli beschadigd en daarom moeten nieuwe vezels regelmatig opnieuw in de papierproductiecyclus worden gebracht.

Auteur: Firmin François, Paper Chain Forum

Voor meer informatie: www.paperchainforum.org en www.papierinfo.be