RESEARCH
Aquarama 108 – juni 2025
De slimme straat, een slimme keuze
In strijd tegen waterschaarste en -droogte is het meer dan ooit duidelijk dat we efficiënter met water moeten omgaan, dit ook in de bebouwde omgeving. Dit brengt uitdagingen met zich mee, maar minstens evenveel kansen. Zo dacht ook B-Rain connect, een complementair netwerk van diverse actoren waaronder fabrikanten, maar ook waterbedrijven. Er moet integraler naar projecten gekeken worden. Modulaire oplossingen zoals ingezet bij de ‘Slimme straat’ te Wiekevorst zijn dé toekomst.
Het concept ‘slimme straat’
Een modulair concept aanpasbaar aan elk project, dat was de insteek. Het concept is niet alleen opgebouwd rond collectief regenwaterbeheer, maar er is ook aandacht voor de nutsleidingen en de integratie van bomen.
Het concept bestaat uit een aaneenschakeling van U-vormige betonbakken die allen bestaan uit een buffer- en infiltratiezone, dit om het regenwater dat valt op daken en verharding maximaal lokaal vast te houden, te hergebruiken of te infiltreren. Het concept is volledig in lijn met de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater (GSVH), waarbij het Ladder van Lansink principe (afstroom vermijden > hergebruik > infiltratie) voorop staat.
In het concept wordt er een onderscheid gemaakt tussen regenwater afkomstig van daken en bestrating. Zo komt het regenwater afkomstig van de daken rechtstreeks in de bufferzone terecht, waarvan de overloop geconnecteerd is met een infiltratiezone. Het water van de bestrating gaat dan weer rechtstreeks naar de infiltratiezone. De drainerende wanden van de infiltratiezone zorgen ervoor dat het water langzaamaan in de ondergrond dringt. De bufferzones van de bakken zijn geconnecteerd en vormen samen een ‘bufferstraat’ van waaruit lokale watervragers water kunnen gebruiken. Er is een overstort naar het riool voorzien, maar verwacht wordt dat deze nooit nodig zal zijn en bijgevolg het water maximaal ter plaatse blijft.
De bufferstraat is ‘slim’ gemaakt door de integratie van één centraal pompsysteem voor het regenwaterhergebruik, maar ook door boven de waterbuffer in de bakken ruimte te voorzien voor nutsleidingen zoals elektriciteits- en databekabeling, drinkwatertoevoer. De kabels worden netjes voorzien op racks. De bovendekplaten zijn gemakkelijk afneembaar via een graafkraan voorzien van een systeem met zuignappen. Gedaan met een kluwen van netwerkkabels en -leidingen in de ondergrond met alle nodige hinder (zoals graafschade, ellenlange zoektochten naar de juiste kabels, het openbreken van voet- en fietspaden, …) tot gevolg.
Omwille van de klimatologische en demografische uitdagingen wordt aandacht voor groen in een stedelijke context ook steeds belangrijker. Daarom is binnen dit concept gekozen om bomen te integreren en optimaal te laten ontwikkelen. Hiervoor wordt gewerkt met boombunkers. In dit concept krijgt een boom 15 m³ ruimte om zich ondergronds ten goede te ontwikkelen. Het concept is zo opgebouwd dat de watervraag en de conditie van de boom primeert. Zo wordt in winterperiodes de instroom van zouten vermeden door de integratie van een zoutslot.
In de praktijk
In Wiekevorst is de slimme straat een eerste maal in de praktijk gezet, dit op een nieuwe verkaveling bestaande uit 33 woningen en een dokterspraktijk. De slimme straat werd uitgevoerd door B-Rain Connect en gefinancierd vanuit de vastgoedontwikkelaar. Bij oplevering is het eigenaarschap en beheer van de infrastructuur overgedragen naar het lokaal waterbedrijf en hier ook rioolbeheerder ‘Pidpa’. Het concept werd eind juni 2025 gefinaliseerd. Ondertussen zijn er 11 woningen bewoond, tegen januari 2026 zullen alle 33 woningen ingenomen zijn. Pidpa is ook gestart met de monitoring van de regenwaterbeschikbaarheid, het verbruik en de kwaliteit.
De bewoners worden via deze collectieve aanpak volledig ontzorgd. De woningen hebben geen individuele regenwaterput meer, maar zijn geconnecteerd met de collectieve buffer.
Alles is zo uitgevoerd dat de toiletten, wasmachines en buitenkraantjes op het regenwaternet zijn aangesloten, dit in overeenstemming met de GSVH. Pidpa voorziet volledig in het beheer incl. het onderhoud en de toelevering van zowel drinkwater als behandeld regenwater. Elke woning is dan ook met twee watermeters uitgerust. De bewoners zijn tevreden, weten goed hoe het concept werkt en ervaren het bijgevolg als een goede praktijk.
Om een kwalitatieve alternatieve waterbron (vrij van geur, kleur, zwevende deeltjes) aan te bieden, voorziet Pidpa een collectieve voorbehandeling via voorfilters en een actief koolfilter. Bij onvoldoende regenwaterbeschikbaarheid wordt automatisch aangevuld met drinkwater. Naast de verkaveling is een SPAR-winkel met groot dakoppervlak gelegen. Gezien de SPAR-winkel geen grote watervraag heeft, wordt het regenwater afgeleid naar de bufferbakken op de verkaveling. Hierdoor is extra hemelwater beschikbaar voor hergebruik in de woningen.
Verder is er via dit concept ook het voordeel om over een ruimer gebied te kunnen infiltreren. Standaard wordt via infiltratiebuizen water afgeleid richting infiltratiezones. Bij de slimme straat zit het voordeel dat er een infiltratielint gecreëerd wordt over de volledige site.
Wat brengt de toekomst?
De komende jaren wil Pidpa verder leren uit het project te Wiekevorst en eventuele nieuwe projecten rond collectief regenwaterbeheer, maar ook uit de samenwerking met andere nutsbedrijven die het slimme straat concept willen hanteren. Zo wil Pidpa beter zicht krijgen op het omslagpunt waarbij een collectieve aanpak rond het inzetten van regenwater als decentrale waterbron economisch rendabel wordt t.o.v. het centraal drinkwaternet. Ook wil het waterbedrijf de impact op de centrale levering in kaart brengen. Een toename van decentrale waterinzameling en -verdeling zal echter impact hebben op de exploitatiekost voor drinkwaterlevering. Verder dienen er ook nog bijkomende inzichten te komen rond de verwachtingen van de eindgebruiker. Aanvaard een eindgebruiker een lager service-level voor levering van regenwater (bijv. alleen interventies tijdens de werkuren) dan bij drinkwater (7 op 7) of hoe wordt hier best mee omgegaan?
Ook wil Pidpa verder ervaring opdoen rond de samenwerking met andere nutsmaatschappijen en telecombedrijven. Bij de slimme straat te Wiekevorst is gewerkt met een overeenkomst tussen Pidpa en de bedrijven die nutsleidingen in de bakken hebben gelegd. Het gaat onder andere over afspraken rond termijnen van interventies (vanaf oproep, hoeveel tijd voorzien om erin te kunnen werken). Pidpa dient echter de bakken open te maken, leeg te pompen en werkklaar te maken.
Verder biedt het concept niet alleen veel potentieel bij nieuwe woonontwikkelingen, maar zeker ook op bedrijventerreinen en voor fietspaden. Het biedt een goed alternatief op plaatsen waar weinig ruimte om buffering en infiltratie in projecten via open structuren zoals WADI’s, open bekkens te realiseren.
Het project slimme straat betreft momenteel vooral een samenwerking tussen B’Rain Connect (leverancier van het concept) en Pidpa. Ook een andere (water)bedrijven tonen interesse, dit zowel uit Vlaanderen als het buitenland. Momenteel wordt het concept in een aantal projecten (KMO-zone, woonwijk met warmtenet en een fietspad) ingetekend. Eén ding is zeker, het concept biedt veel potentieel en evolueert hopelijk naar een best practice in binnen- en buitenland!
Contactpersoon: Filip Spiessens, Pidpa en Philippe Segers, B-Rain Connect
Auteur: Veerle Depuydt vanuit het project Waterwijzer.
https://www.buildwise.be/nl/onderzoek-innovatie/onderzoeksprojecten/waterwijzer/
Foto’s/illustraties: B-Rain Connect
