RESEARCH  
Aquarama 104 – juni 2024

Door Matthias Vanheerentals

Green Deal Brouwers besparen 2,3 miljoen m³ water

Om bier te brouwen heb je veel water nodig. Daarom zochten en vonden de Green Deal Brouwers de voorbije vijf jaar manieren om in hun productieproces duurzamer om te gaan met water. Samen bespaarden de 16 deelnemende brouwerijen tussen september 2018 en december 2023 in totaal 2 286 822 m³ water, het equivalent van 915 olympische zwembaden.

Water wordt steeds schaarser, maar het is essentieel om bier te brouwen. Hoe kunnen we slimmer omgaan met water in de brouwerijsector? Met de Green Deal Brouwers bundelen sectororganisaties, brouwerijen, de Vlaamse overheid en het Vlaams kenniscentrum Water de krachten. Water is niet alleen één van de basisingrediënten van bier, het is ook een belangrijke hulpbron in het brouwproces: reiniging van installaties, spoeling, koeling, stoomproductie ... Brouwerijen zijn dan ook sterk afhankelijk van water van een zeer goede kwaliteit. Daartegenover staat dat onze waterbronnen steeds meer onder druk komen te staan. Duurzaam omgaan met water is binnen de brouwerijsector dan ook een prioriteit. Een van de belangrijkste uitdagingen voor deze Green Deal was om het watergebruik te verminderen. Daar zijn de brouwerijen met glans in geslaagd: het waterverbruik van de Green Deal Brouwers is met zo’n 9% gedaald per liter gebrouwen bier. Het gaat om 915 olympische zwembaden waterbesparing.

Maatregelen

De partners van de Green Deal Brouwers stelden tijdens een slotevent in Brugge de resultaten voor aan de ruimere voedingsindustrie. Verschillende brouwerijen lichten toe hoe zij met concrete ingrepen hun productieproces duurzamer hebben gemaakt. De afgelopen jaren passeerden heel wat maatregelen de revue, zoals onder meer het volledig in kaart brengen van de waterverbruikers, het verhogen van het waterbewustzijn bij de medewerkers, nieuwe behandelingstechnieken op het inkomend water (bv. ontijzeraar), optimalisatie van automatische reinigingsinstallaties (CIP) en spoelmachines, het vernieuwen en verbeteren van procesinstallaties : installatie van nieuwe vaten- en flessenafvullijnen, optimalisatie reinigingsprocedures, gesloten circuits, nieuwe biercentrifuges/filters, nieuwe technieken koeling, nieuwe waterhergebruikinstallaties op het effluent van de waterzuivering en de optimalisatie van het gebruik van gezuiverd afvalwater, bemalingswater en regenwater.

1,2 miljoen m³ diep grondwater minder

Naast waterbesparing hadden de deelnemende brouwers ook de doelstelling om minder water op te pompen uit (diepere) grondwaterlagen in slechte kwantitatieve toestand. Ook die doelstelling werd gerealiseerd. De brouwerijen noteerden een daling van 1 189 590 m³ diep grondwaterverbruik. In de plaats van diep grondwater te gebruiken, schakelen de betrokken brouwerijen voor niet-consumptiedoeleinden over op andere waterbronnen zoals leidingwater, ondiep grondwater, regenwater en vooral recupwater (gezuiverd afvalwater, hergebruik spoelwater).

Tevreden brouwerijen

Er waren in totaal 16 deelnemende brouwerijen. “Er hebben grote, middelgrote en kleine brouwerijen deelgenomen”, zegt Lambert De Wijngaart van de vzw Belgische Brouwers. “Iedereen heeft van elkaar geleerd. Waterbesparing is ook een energieverhaal. De lerende netwerken hebben een rol gespeeld. De brouwerijen hebben veel informatie uitgewisseld. Bepaalde acties zijn daardoor versneld ingevoerd. Het gaat zijn vruchten afwerpen op lange termijn.”

Brouwerij Huyghe

Brouwerij Huyghe was één van de pioniers van het project. “60 tot 70 van ons afvalwater wordt hergebruikt. Het gaat om 45.000 kubieke meter water per jaar”, zegt Alain De Laet van Brouwerij Huyghe. “Ook op de energiefactuur heeft het een impact. De brouwers waren aanvankelijk wat aarzelend. De groep is groter geworden. De grote brouwerijen kunnen van de kleine bijleren en andersom. Het is steeds belangrijker naar details te kijken en te kijken hoe je ze kan toepassen in je eigen brouwerij.” Meer brouwerijen zien het belang ervan in. “Water is het goud van de toekomst”, zegt De Laet. “Binnen de brouwers was ik de eerste om mijn collega’s te motiveren. Ondertussen zien meer en meer bedrijven het belang ervan in.”

Middelen

Het project kost wel geld, klonk het bij de brouwerijen. “Brouwerijen die niet de middelen hebben, steken hun geld in andere projecten”, zegt De Laet. “Toch is dit project belangrijk. Het bereidt ons voor op mogelijke beperkingen die de overheid ons in de toekomst misschien kan opleggen. Door samen te werken kom je tot oplossingen. Mocht de overheid financiële steun geven, zouden nog meer brouwerijen meedoen.” Bij Brouwerij De Halve Maan blikken ze eveneens tevreden terug. “Meten is weten”, zegt Karsten Pauwels De Halve Maan. “Dan kan je kijken waar de grote verbruikers zitten en waar de quick-wins zijn. Het is zeer interessant. Ik was ook onder de indruk van de andere brouwerijen. Het is altijd bijleren.”

Lerend netwerk

Tijdens de Green Deal Brouwers kwamen alle private en publieke partners regelmatig samen in een lerend netwerk om kennis te delen, inspiratie op te doen en knelpunten te bespreken. Deze uitwisseling droeg bij aan de gerealiseerde verduurzaming van de brouwerijsector. Maarten Everaert, waterexpert bij het kabinet van de minister voor Omgeving, is onder de indruk van de resultaten van de brouwers. “De resultaten mogen gezien worden. Het is een mooi project hoe we Vlaanderen bestendiger te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering. Periodes van droogte zullen toenemen. Daarom hebben we in 2020 de Blue Deal opgestart. De trendbreuk is gezet.”

Klimaat robuust

Volgens Maarten Everaert draagt het project bij aan de Blue Deal om Vlaanderen meer klimaatrobuust te maken tegen droogte. “Er is een goede dynamiek en veel enthousiasme geweest bij de brouwerijen. Er is een bijzondere uitwisseling geweest tussen overheid en brouwerijen waarbij zij een directe toegang hebben tot experten van de overheid en de Vlaamse Milieumaatschappij. Op die manier kunnen ze makkelijk in overleg gaan. De win-win voor de overheid is dat we op die manier een versnelling kunnen gaan doen, samen met de brouwerijen om het watergebruik nog duurzamer te maken, om onze watervoorraden te beschermen voor volgende generaties.. Er is bij de brouwerijen veel goesting om verder te doen. We kunnen dat enkel aanmoedigen.”

Veel enthousiasme

Ook door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) wordt enthousiast gereageerd. “Dit project leeft enorm en er is veel enthousiasme”, zegt Katrien Smet van de VMM. “Veel brouwerijen hebben van elkaar geleerd. Dit zijn mooie resultaten. Er is ook ingezet op minder grondwatergebruik uit diepere lagen. We juichen dat toe. De waterbeschikbaarheid is in Vlaanderen immers laag. Het water is kostbaar. Alle sectoren moeten inzetten op duurzaam omgaan met water. De brouwers bespaarden niet enkel water, maar ook energie Dat is goed voor het milieu en de toekomst. De brouwers kunnen zich zo ook profileren als toekomstgericht bedrijf. Op korte termijn vraagt het wel investeringen en ik begrijp dat dit niet evident is.”

Veel mogelijkheden

Het Vlaams Kenniscentrum Water (Vlakwa) spreekt eveneens lovend over dit initiatief. “Ik ben onder de indruk van hoezeer we van elkaar kunnen leren,” zegt waterexpert Dirk Halet. “Neem bijvoorbeeld de inzichten die werden gedeeld rond projecten waarbij zowel winst op het gebied van water als energie worden geboekt, of rond de innovatieve benaderingen om waterzuivering efficiënt te organiseren in beperkte ruimtes, het optimaliseren van beschikbare buffers en het opzetten van ‘green teams’ die bijkomende inzichten geven rond belangrijke waterbesparingen met relatief lage investeringskosten.”

Rapporten

Alle rapporten van de green deal brouwers zijn na te lezen. “We hebben alle acties, inspiratiemomenten en knelpunten daar in neergeschreven”, zegt Liesje De Schamphelaire van Fevia.  “Er zijn heel wat acties die ook in de bredere voedingssector kunnen worden toegepast. Ik zou iedereen dus aanraden om de tussentijdse voortgangsrapporten en het eindrapport te lezen. Deze kunnen inspirerend werken. We zijn verder aan het kijken of we nog nieuwe acties kunnen opzetten voor de sector. Het project was door de samenwerking zeer interessant. Het was een échte samenwerking tussen publieke en private partijen. Dit vormt ook een basis om samen na te denken over de aanpak van problemen op het terrein.”

Meer info is te vinden in de verschillende voortgangsrapportages op

https://omgeving.vlaanderen.be/nl/003-brouwers