DOSSIER  
Aquarama 81 – september 2018

NextGen, op naar een circulair Europa

In juli startte het grootschalige Europese project NextGen. Dat wil onderzoeken wat nodig is voor de doorbraak op grote schaal van watergerelateerde technologieën die potentieel hebben om de circulaire economie echt te doen ontluiken. Daartoe demonstreren de projectpartners in tien locaties in Europa innovatieve, technologische, business- en governance-oplossingen.

Jos Frijns is teamleider resilience management & governance bij KWR Watercycle Research Institute. “NextGen is een project in het kader van het Europese Horizon 2020-programma”, begint hij. “De call was: water in de circulaire economie. We krijgen van Europa een bijdrage van 10 miljoen euro, het is dus een groot project. Het begon 1 juli en duurt vier jaar. KWR is de projectcoördinator.” Het project heeft 30 partners: waterbedrijven, industrie, gespecialiseerde kmo’s, instituten voor toegepast onderzoek, technologieplatformen, en stedelijke en regionale autoriteiten.

Te kleine schaal

“Op zich is de watersector best wel bezig met allerlei technieken in verband met circulariteit”, gaat Frijns verder. “Die maken bijvoorbeeld waterhergebruik mogelijk, energieterugwinning en terugwinnen van reststoffen. Technisch weten we wel hoe dat moet, maar tot nu toe vindt circulariteit plaats op vrij kleine schaal. De uitdaging die NextGen heeft aangegaan is vooral: inzicht krijgen in de voorwaarden voor de succesvolle toepassing en opschaling van zulke technologieën. En: nagaan hoe we de waterinnovaties beter kunnen koppelen met andere sectoren in de economie, zoals landbouw, industrie en energiesector.”

Van struviet tot ‘sewer mining’

Frijns geeft enkele voorbeelden van technologieën die potentieel hebben in een circulaire economie, maar tot nu toe niet grootschalig worden toegepast. Neem bijvoorbeeld de terugwinning van fosfaat uit afvalwater, wat onder meer kan via struviet. Fosfaat is bruikbaar in bijvoorbeeld de landbouw. Frijns: “Maar struviet moet je wel kunnen afzetten. Een probleem is dat er nog belemmeringen zijn inzake regelgeving. Ook is er nog geen goed businessmodel om het een succes te maken. Een ander voorbeeld is energie halen uit afvalwater met biogas van een anaerobe MBR. In het project gaan we onder meer na hoe we die energie kunnen koppelen aan de energie- en warmtevraag van mensen uit de omgeving. En bij drinkwaterbehandeling kan je kalkkorrels terugwinnen die zijn vrijgekomen door ontharding van water. Die kan je gebruiken bij bijvoorbeeld glasproductie of als kalkmeststof.”

Hij geeft ook het voorbeeld van ‘sewer mining’, dat gedecentraliseerd waterbeheer en waterhergebruik combineert door gemeentelijk afvalwater uit een riool te nemen en het ter plaatse te behandelen om te voldoen aan een plaatselijke behoefte aan niet-drinkbaar water.

“We zien de site van IWVA in Torreele als een technologische koploper, en zullen er heen gaan om inspiratie op te doen.”

Legio activiteiten

Het aantal activiteiten dat de projectpartners in NextGen zullen ontplooien, is groot. Frijns: “In NextGen zijn bijvoorbeeld levenscyclusanalyses mogelijk van een techniek, om na te gaan of die daadwerkelijk duurzaam is. Het project zal ook laten zien op welke schaal die technologie economisch best uitpakt, en hoe best om te gaan met de verdeling van waarden en risico’s. We gaan kijken naar technologieontwerpen en stresstesten uitvoeren. Op een aantal locaties werken we aan stakeholderparticipatie: bijvoorbeeld ontwikkelen we een serious game die verschillende stakeholders doet doordenken hoe een verandering kan uitpakken, en die ertoe kan bijdragen alle partijen op één lijn te brengen. We gaan een governance-routekaart opstellen; governance gaat over de samenwerking tussen verschillende betrokken partijen. Tevens zullen we een onlinemarktplaats opstellen, die aan het eind van het project mensen helpt om bijvoorbeeld een bepaalde grondstof of energie te vinden. Bedoeling is dat het op het eind van het project verder gaat dan het ontstaan van een onlinemarktplaats. De lessen die we hebben geleerd, de tools die we hebben ontwikkeld zullen voor iedereen beschikbaar zijn. Als straks in België iemand zich afvraagt: mijn technologie, werkt die goed in samenwerking met de circulaire economie, heeft die kans op slagen? Dan zullen ze tools uit NextGen kunnen gebruiken om dat te testen.”

Tien demonstratiesites

Er komen tien grootschalige demonstratiesites in acht landen. Twee ervan zijn te vinden in Nederland. Eén ervan is bij abdij Koningshoeven, dat trappistenbier La Trappe brouwt. Daar komt vanaf het najaar van 2018 een nieuw waterzuiveringsconcept met tropische plantenkas. Enkele projectpartners gaan er na hoe de brouwerij water en nutriënten kan hergebruiken. Het water, bijvoorbeeld, willen ze hergebruiken als spoel- en proceswater voor de brouwerij of irrigatiewater voor de plantenkwekerij. En misschien blijkt het mogelijk zo eiwitten te produceren die nuttig zijn voor de biobierbrouwerij. De projectpartners willen er nagaan wat een goed ontwerp is en wat kan gebeuren inzake de wetgeving om het circulaire potentieel van de installatie te bevorderen in plaats van het te hinderen.

De andere demonstratiesite is glastuinbouwgebied Westland, waar projectpartners zullen zoeken naar het best mogelijke circulaire water- en energiesysteem. Ze willen er de waterkringloop sluiten en hemelwater hergebruiken, inclusief ondergrondse opslag.

Belgische component

Het project heeft geen Belgische projectpartners. Met uitzondering van één, die wel eerder Europees dan Belgisch van aard is: het Europese waterplatform WssTP. Dat is een internationale vereniging zonder winstoogmerk naar Belgisch recht. WssTP is opgezet door de Europese Commissie in 2004 als centrale speler voor onderzoek en ontwikkeling in de waterindustrie. En KWR zelf is weliswaar Nederlands, maar heeft toch een Belgische aandeelhouder: De Watergroep. Frijns:”De kennis die we opdoen in dit project delen we met onze aandeelhouders. Dat zijn Nederlandse waterbedrijven en dus ook De Watergroep.”

Er is ook geen demonstratiesite in ons land. Wel zal NextGen inspiratie opdoen bij Torreele, de site van IWVA, De Intercommunale Waterleidingsmaatschappij van Veurne-Ambacht. Sinds 2002 maakt die voor een deel gebruik van effluent van een afvalwaterzuivering in de buurt. Dat effluent wordt eerst gezuiverd via membraantechnieken en daarna gaat het water naar de duinen van drinkwaterwinningsgebied waar het infiltreert. Na gemiddeld 55 dagen wordt het weer opgepompt, met een extra hoeveelheid grondwater. Dan volgen nog beluchting en zandfiltratie. Vanaf dan voldoet het water aan de drinkwaterkwaliteit. Frijns: “We zien hen als een technologische koploper – überhaupt staat Torreele wereldwijd bekend als goed voorbeeld van waterhergebruik. Maar het is toch nog steeds op kleine schaal. Doel van NextGen is te leren hoe zo’n initiatief op te schalen; daar kan ook Torreele mee gebaat zijn.”

Door Koen Vandepopuliere